Kalyon Holding Sahibi Kim, Nereli? Sadece Bir İsim Değil, Bir Ekosistemin Anatomisi
Bu yazıyı bir “kim nereli?” merakından öteye taşıma niyetindeyim. Çünkü bir holdingin sahibi, doğum yeri ya da soy kökleri, tek başına merak giderir; ama asıl fotoğraf o isim etrafında büyüyen ekonomik, siyasal ve medya ekosisteminde saklıdır. “Kalyon Holding sahibi kim nereli?” sorusunu, kamu yatırımları, medya sahipliği ve küresel ortaklıklar ekseninde cesurca masaya yatıralım.
Temel Biyografi: İsim, Köken, Kuruluş
Kalyon Holding, kökleri 1974’e uzanan bir aile şirketi. Grubun resmi tarihçesine göre yolculuk, Mehmet Kalyoncu’nun başlattığı müteahhitlik çizgisini 1974’te Hasan ve Cemal Kalyoncu’nun Kalyon İnşaat’ı kurmasıyla kurumsallaşıyor. Bugün yönetim kurulu başkanı Orhan Cemal (Cemal) Kalyoncu; şirketin sitesinde de başkan olarak yer alıyor. ([kalyonholding.com][1])
“Kim, nereli?” sorusunun cevabı net: Cemal Kalyoncu Tatvan/Bitlis doğumlu; aile kökleri Trabzon/Çaykara’ya dayanıyor. (Bu bilgi; biyografi ve ansiklopedi kayıtlarında ortak payda.) ([Haberler][2])
Medya Ayağı: Turkuvaz Dosyası
Kalyon Grubu, 2013’te Turkuvaz Medya’yı bünyesine alarak (Sabah, ATV ve ilgili kanallar/gazeteler) etki alanını medya pazarına genişletti. Bağımsız medya sahipliği envanteri MOM–Türkiye, Turkuvaz’ın sahiplik yapısını Kalyon ekosistemiyle ilişkilendirerek kayda geçiriyor ve gruptaki kilit isimleri listeliyor. Bu, “altyapı ve enerji + medya” denkleminde güç yoğunlaşması tartışmalarını büyütüyor. ([Vikipedi][3])
Proje Portföyü: Neden Hep En Büyükler?
Kalyon’un son 15 yılda üstlendiği projeler arasında İstanbul Yeni Havalimanı ortaklığı, Metrobüs hattı, Taksim yayalaştırma ve Gezi Park çevresindeki düzenlemeler gibi sembolik işler var. Bu ölçek, şirketi ister istemez kent politikalarının göbeğine yerleştiriyor. BBC’nin Gezi Park dosyasında, proje yüklenicisi tercihlerinin iktidarla yakın ilişki iddiaları üzerinden tartışıldığı açıkça görülüyor. Bu, “teknik ihale”nin “siyasi tercih”e dönüştüğü yönündeki eleştirilerin ana kaynağı. ([Vikipedi][3])
Küresel Sermaye ile Evlilik: IHC Örneği
2022’de Abu Dabi merkezli International Holding Company (IHC), Kalyon Holding’in enerji kolu olan Kalyon Enerji’nin %50 hissesini aldı. Dikkat: Bu işlem holdingin tamamı değil, “enerji iştiraki” ölçeğinde gerçekleşti. Rakamlar ve taraflar kamuya açık duyurularla teyitli. Bu ortaklık, Türkiye’de yenilenebilir yatırımların finansman mimarisinde Körfez sermayesinin stratejik rolünü büyüten örneklerden biri. ([Türkiye Yatırım Ofisi][4])
“Sahibi Kim, Nereli?” Sorusu Neden Yetmez?
Bir aile şirketi–medya grubu–kamu ihalesi üçgeninde, “sahibin memleketi” merakı, kritik soruları perdeleyebilir. Mesele, çıkar çatışması risklerinin nasıl yönetildiği, medya–iş dünyası–siyaset bağlarının şeffaflıkla nasıl sınırlandığıdır. MOM veritabanındaki sahiplik zincirleri ve BBC’nin Gezi dosyasındaki tartışmalar, Türkiye’de “büyük proje–büyük medya–büyük siyaset” kümelenmesinin neden kurumsal denetime ihtiyaç duyduğunu hatırlatıyor. ([Media Ownership Monitor][5])
Kalyon’un Anlatısı ve Eleştirinin Kör Noktaları
Kalyon cephesi, resmi sayfalarında eğitime (Hasan Kalyoncu Üniversitesi), kültüre ve sosyal faydaya yaptığı yatırımları vurguluyor; dev ölçekli altyapı işlerinin “ülke menfaati” başlığı altında anlatılmasını tercih ediyor. Bu dil, bir yönüyle meşru ve gerekli. Ancak kamuoyu, maliyet–fayda analizi, etki değerlendirmeleri, ihale süreçlerinin rekabet/şeffaflık standardı ve medya tarafsızlığı gibi başlıklarda daha somut veri istiyor. Bu boşluk, eleştirinin büyüdüğü alan. ([kalyonholding.com][1])
Vergi, Teşvik, Muafiyet Tartışmaları
Zaman zaman vergi muafiyetleri ve kamu teşvikleri etrafında polemikler alevleniyor; kimi kararlar haberlere “yandaş kayırma” tartışmalarıyla yansıyor ve toplumsal tepki çekiyor. Bu başlık, sadece Kalyon’a değil, genel olarak kamu kaynaklarının tahsis şeffaflığına dairdir ve sağlıklı bir demokrasi için denetim mekanizmalarının güçlendirilmesi gerektiğini ima eder. ([birgun.net][6])
Sonuç: Kimlik Kartından Fazlası
Evet, “Kalyon Holding sahibi kim nereli?” sorusunun çıplak cevabı belli: Aile şirketi; başındaki isim Cemal Kalyoncu; Tatvan doğumlu, kökler Trabzon/Çaykara. Fakat bu bilgi kartı, Türkiye’de mega projeler–medya sahipliği–kamu ihaleleri üçgeninde nasıl bir güç yoğunlaşması üretildiğini tek başına açıklamaz. Açıklayan; şeffaflık standartları, rekabet hukukunun işlerliği, medya bağımsızlığı ve kamu yararı–özel çıkar dengesinin nasıl kurulduğudur. ([kalyonholding.com][1])
Provokatif Sorular: Tartışmayı Açalım
– Bir holdingin medya sahibi olması, kamu ihalesi süreçlerinde algıyı ve denetimi nasıl etkiler? Somut emniyet supapları neler olmalı? ([Media Ownership Monitor][5])
– Gezi Park ve benzeri kent projelerinde, “müteahhit seçimi” teknik bir süreç mi, yoksa kaçınılmaz biçimde siyasi bir karar mı? ([BBC][7])
– Enerjide küresel ortaklıklar (IHC–Kalyon Enerji gibi) yatırımın hızını artırırken, yerli ekosistemde bağımlılık riskini büyütür mü? ([Türkiye Yatırım Ofisi][4])
– “Sahibin memleketi”ni bilmek neden yetmez? Kamu yararını ölçmek için hangi veri setlerini kamuya açmalıyız?
Okura Davet
Şimdi söz sizde: Bu ekosistemde şeffaflık ve hesap verebilirlik için hangi somut adımları görmek istersiniz? Medya sahipliğinde çıkar çatışmasıyla mücadele için uygulanabilir bir “Türk modeli” mümkün mü? Görüşlerinizi yorumlarda paylaşın; tartışmayı birlikte, veriye ve ilkelere yaslayarak büyütelim.
[1]: https://kalyonholding.com/hakkimizda “Hakkımızda | Kalyon Holding”
[2]: https://www.haberler.com/cemal-kalyoncu/biyografisi/?utm_source=chatgpt.com “Cemal Kalyoncu Kimdir? – Cemal Kalyoncu Hayatı ve Biyografisi – Haberler”
[3]: https://tr.wikipedia.org/wiki/Kalyon_Holding?utm_source=chatgpt.com “Kalyon Holding – Vikipedi”
[4]: https://www.invest.gov.tr/en/news/news-from-turkey/pages/uae-based-ihc-acquires-50percent-of-kalyon-enerji.aspx?utm_source=chatgpt.com “UAE-based IHC Acquires 50% of Kalyon Enerji – Turkey”
[5]: https://turkey.mom-rsf.org/tr/medya-sahipleri/sirketler/turkey/company/company/show/kalyon-group/ “Kalyon Grup | Media Ownership Monitor”
[6]: https://www.birgun.net/haber/cefayi-halk-cekiyor-sefayi-yandas-suruyor-607094?utm_source=chatgpt.com “Cefayı halk çekiyor, sefayı yandaş sürüyor”
[7]: https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-22753752 “Turkey clashes: Why are Gezi Park and Taksim Square so important? – BBC News”